Njëherë fëmijë diaspore, gjithmonë ndërmjet

Babi, motra dhe unë në Rorschach, Verë 2003

I mbyll sytë. Dëgjoj diçka. E kap veten duke buzëqeshur. I hap sytë. Pyes veten - çfarë ma tërheqte vëmendjen? A ishte heshtja paqësore, cicërima e zogjve, se si fëmijët vraponin nëpër park, apo ndoshta njerëzit tek luanin pingpong? Hidhem përpjetë dhe ec drejt lisharëses, duke u lëkundur para dhe mbrapa, e humbur në një ëndërr me sy hapur. Po bëhet vonë, kështu që nisemi për në shtëpi.

Mami po përgatiste një darkë të shijshme, ndërsa babi po na ndihmonte mua dhe motrën time me detyrat e shtëpisë. Aroma e ushqimit mbushte shtëpinë ndërsa unë po përgatisja çantën time për kopsht të nesërmen. Erdhi mëngjesi dhe pashë miqtë dhe mësueset e mia. Ishte një ditë me diell dhe hëngrëm mëngjesin jashtë. Mësueset na treguan se si të gdhendnim karrota në forma krokodilësh. Ishte qesharake, disa nga fëmijët filluan të silleshin si krokodilë dhe të tjerët si lepuj - nuk mund të ndalesha së qeshuri.

Unë e vogël duke luajtur me kukulla në kopësht, Gusht 2003, St.Gallen

Erdhi koha për të luajtur, kështu që mund të zgjidhnim se cilin aktivitet dëshironim. Të preferuarat e mia ishin loja me trungje dhe loja në sandbox. Ne bredhnim përreth, plot me entuziazëm dhe kuriozitet, dhe çdo moment sillte diçka të re. Ishim plot me ëndërra të mëdha për të ardhmen.

Më në fund, erdhi koha e përrallave. Mund ta shihje entuziazmin në fytyrat tona ndërsa dëgjonim me vëmendje, duke e shijuar çdo moment. Zbuluam fjalë të reja dhe takuam personazhe interesante, duke diskutuar me plot endje për ta më pas. Për ta mbyllur ditën, kënduam, kryesisht a cappella. Dhe kështu, për të vazhduar sërish të nesërmen.

Por kësaj rradhe, e nesërmja nuk ishte si ditëve tjera.

Nuk e mbaj mend shumë mirë, por po mblidhnim të gjitha gjërat tona. Po pastronim apartamentin dhe po i dhuronim mobiljet. Po, po largoheshim nga Zvicra dhe po fillonim një jetë të re në Kosovë. Por në atë kohë nuk e kuptoja çfarë po ndodhte. A po shkonim në një udhëtim të gjatë? A po kthehemi? Pse kjo po më duket si një lamtumirë? Nata e fundit në qytet ishte një moment i hidhur. Nuk munda të flija. Dhoma ishte bosh dhe u shpërqendrova nga dritat e makinave që reflektoheshin në tavanin tim. Ishte qetësi. Një kujtim që më mbeti përgjithmonë. Më në fund, u thamë lamtumirë të dashurve tanë, fëmijërisë sime, vendlindjes sime. Por do të shihemi së shpejti. Nuk do të zhdukem.

Rrugë e gjatë. 24 orë me makinë.

Shumë të lodhur më në fund mbërritëm në Kosovë. Familjarët tanë të tjerë po na prisnin me padurim. Takova kushërinjtë e mi për herë të parë, të mbushur me gëzim. Shtëpia ishte sikur në avull - ishim kaq shumë prej nesh, secili zë përzihej me tjetrin, duke krijuar një ndjesi gumëzhime e energjie të lëvizshme.

"A ma mirë k’tu a atje?" - është pyetja më e zakonshme që u bëhet njerëzve të diasporës në çdo familje shqiptare. Është një frazë që dëgjohet shpesh midis kosovarëve kur takohen me dikë nga diaspora. Një pyetje e ndërlikuar, e përdorur shpesh me shaka, por me qëllimin që atmosfera të mbahet e lehtë dhe e gjallë.

E përjetova Prishtinën për herë të parë. Më dukej e bukur e e thjeshtë, me blloqet e saj të apartamenteve prej betoni të forta që dukeshin modeste. Çdo rrugë dhe cep mbante një histori. Njerëzit nuk nxitonin gjatë ditës; ata ecnin me ritmin e tyre, duke marrë kohën për të ndaluar dhe për të biseduar me fqinjët.

Filloi shtatori. Dita e parë e shkollës. Gjithçka më bëntë kureshtare teksa endesha përreth. Krijova shoqëri lehtë, megjithatë kishte raste që ndihesha si e jashtme. Pse ndodhte kjo? A po distancohesha sepse ndihesha ndryshe - më e qetë, e e panjohur ndaj këtij ritmi të ri? Zhurma e vazhdueshme, energjia që gumëzhonte dhe mënyra se si njerëzit mbushnin çdo hapësirë me jetë më pushtoi. Ajo që në fillim më bënte të ndihesha rehat tani më dukej e tepërt. Por me kalimin e kohës, fillova ta kuptoja. Ky ishte Ballkani. Këtu, kaosi nuk është thjesht normë, është një mënyrë jetese. I ushqen njerëzit, u jep atyre karakter. Jo çdo gjë duhet të jetë në një rregull të përsosur.

Në këtë thjeshtësi, gjendej qetësia përbrenda kaosit.

Vite kanë kaluar, por unë ende nuk e di se ku është shtëpia. Kjo nevojë e pandërprerë për ta kërkuar atë. E gjej veten të bllokuar midis vendeve, duke u përpjekur të gjej vendin ku shpirti im ndihet plotësisht i qetë. Gjithmonë e dija se duhej të largohesha nga Prishtina. Kurrë nuk jam ndjerë se përkasja aty. Më mbante prapa, ma shteronte shpirtin dhe nuk më ofronte vërtet hapësirë ku mund të rritesha vërtet. Kështu që u largova, duke u bërë një i huaj në qytetin tim. Ishte vetëm çështje kohe para se të largohesha. Kurrë nuk e imagjinoja se shtëpia mund të ndihej kaq e ftohtë, sa të më lëndonte në një mënyrë të tillë. Shtëpia duhet të jetë një vend ngrohtë sie, ku njerëzit ndihen të vlerësuar dhe të përkujdesur. Në vend të kësaj, Prishtina u bë një vend që më bëri të ndihem e distancuar.

Prishtina und ich, Juli 2021, Palast der Jugend

Në boshllëkun e lënë pas, nuk e kisha harruar kurrë Zvicrën. Gjithmonë kam shpresuar se do ta gjeja atë që kërkoja atje. Pas shumë vitesh, u ktheva atje për një vit, u ribashkova me familjen dhe reflektova mbi kujtimet e mia. Arrita të kuptoja se ajo që kisha përjetuar dikur aty duhej të përjetohej përsëri.

Duke u rilidhur me të kaluarën time, ndjeva një ndjenjë nostalgjie dhe një kuptim më të thellë të vetes. Vizitova përsëri vende që dikur mbanin kaq shumë për mua: kopshtin tim, parkun ku kalova orë të panumërta dhe qytetin. Duke vepruar kështu, u ktheva në rutinën time të vjetër: duke shkuar në pyll, duke vozitur biçikletën dhe duke bërë piknik pranë liqenit.

Zurück in St. Gallen – ein Wiedersehen mit meinem Geburtsort, September 2022


St. Gallen, December 2022

Paralelisht, puna më dukej po aq mikpritëse. Kolegët e mi më vlerësuan dhe më pranuan ashtu siç isha. Afrimiteti i tyre ma bëri të lehtë të ambientohesha dhe shpejt u ndjeva si pjesë e ekipit. Për çdo ditë që kalonte, ndihesha më shumë si në shtëpi, një ndjenjë e thellë përkatësie rritej brenda meje. Zyra ime e punës ndodhej në Langstrasse, një lagje që shërbente si pikë takimi për emigrantët. Gjatë pushimeve të drekës, dilja për të ngrënë diçka. Ishte e pamundur të mos e ndjeje emocionin që të jepte kjo lagje. Dëgjimi i muzikës salsa që vinte nga baret latine më bënte të ndihesha sikur isha diku në Amerikën Latine. Duke ecur më tej, mund të nuhasja erëza aziatike, të cilat papritmas më zhvendosnin në anën tjetër të botës. Por asgjë nuk më emocionoi aq shumë sa momenti kur dëgjova të luhej muzikë tradicionale shqipe. Rruga më çoi në një kafene shqiptarësh. U ula për një kafe dhe dëgjoja bisedat që zhvilloheshin rreth meje. "Tungjatjeta!" - më përshëndeti një grua e moshuar. A nuk është kjo shprehje tejet e bukur? T’i urosh dikujt pasuri, jo në aspektin e gjësendeve materiale, por në aspektin e shëndetit, lumturisë a momenteve të mira. Është një urim i thjeshtë, i sinqertë dhe kuptimplotë. Buzëqesha dhe e përshëndeta, duke e lënë ngrohtësinë e këtyre fjalëve të depërtonin brenda meje. Dola nga kafeneja, por ndjenja nuk u zbeh. Kjo ndjenjë qëndroi me mua, në lidhjen që ndjeva me njerëz që ndanin të njëjtën histori. Vazhdova të ecja dhe pyesja veten nëse shtëpia është në të vërtetë vetëm për momente të vogla si kjo - ato që të kujtojnë se je pjesë e diçkaje, edhe nëse është vetëm për një sekondë. Nuk ka të bëjë vetëm me një vend; është ndjesia e të qenit i kuptuar, e të gjeturit ritmin tënd në një botë që ndryshon vazhdimisht. Diku ku mund të jesh vetvetja, pa presionin për t'u përshtatur. Janë momentet e qeta që të kujtojnë se, pavarësisht se ku shkon, gjithmonë ka diçka të njohur që të pret, diçka që të bën të ndihesh sikur përket diku. Kështu që unë jam gjithmonë në mes: Shtëpia është edhe këtu edhe atje.